Czym jest umowa o dzieło i kiedy pracodawca może ją zaoferować?
Umowa o dzieło to inaczej umowa rezultatu. To rodzaj umowy cywilnoprawnej, której zasady reguluje Kodeks cywilny. Co należy o niej wiedzieć? W jakich sytuacja firmy mogą zaoferować umowę o dzieło, a kiedy nie jest to wskazane? Wyjaśniamy.
Czym jest umowa o dzieło?
Jak już wspomnieliśmy, zasady funkcjonowania umowy o dzieło reguluje kodeks cywilny, a nie Kodeks pracy (dokładniej rzecz ujmując art. 627-646), jak to jest w przypadku umów o pracę. Najprościej rzecz ujmując, w ramach umowy o dzieło osoba podejmująca się pracy zobowiązuje się do wykonania konkretnego dzieła. Z tego względu umowa o dzieło rożni się od umowy zlecenie, którą określa się mianem umowy starannego działania.
Zlecający podmiot natomiast zobowiązuje się wypłaty określonego w umowie wynagrodzenia. Zawrzeć ją mogą osoby fizyczne, prawne, a także jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej, czyli spółki jawne, partnerskie i komandytowe oraz wspólnoty mieszkaniowe i stowarzyszenia.
Ważne, aby umowa o dzieło nie miała znamion stosunku pracy, a więc nie powinna dotyczyć stałego miejsca i godzin pracy, podporządkowania organizacyjnego i służbowego, w ciągłości świadczenia i bezwzględnego wymogu osobistego wykonywania pracy.
Co musi znaleźć się w umowie o dzieło?
Choć prawo dopuszcza ustne zawieranie tego typu umów, to z uwagi na bezpieczeństwo bu stron warto ją spisać. Co konkretnie musi się znaleźć w takim dokumencie, aby był on wiążący? Przede wszystkim muszą to być wszystkie kwestie formalne: miejsce i data zawarcia umowy, dane obu stron. Ponadto istotny jest przedmiot umowy. Może nim być fizyczny (np. wykonanie rękodzieła, poprowadzenie wykładu), ale i niematerialny, czyli np. stworzenie artykułu czy strony internetowej. Kluczowy jest także czas trwania umowy, czyli kiedy zamawiający odbierze dzieło i (w domyśle, o ile strony nie ustaliły inaczej) wypłaci ustaloną kwotę. W przeciwieństwie do umowy zlecenie i umowy o pracę nie obowiązuje tu przepis o minimalnym wynagrodzeniu, podobnie jak np. urlop wypoczynkowy, zwolnienie lekarskie czy dodatki za pracę w nocy czy weekendy.
W kontekście realizacji przedmiotu umowy strony mogą zawrzeć również kwestie związane z materiałami i narzędziami, czy z karą za niewykonanie dzieła. W umowie znajdują się także informacje na temat wysokości wynagrodzenia (lub zaliczki, jeśli strony się tak umawiają) oraz oczywiście sposób wypłaty, czyli numer konta wykonawcy. Z uwagi na fakt, iż Kodeks cywilny nie ustala na sztywno, jak umowy tego typu mają wyglądać, mogą się w nich znaleźć inne informacje i doprecyzowania, np. dotyczące warunków wypowiedzenia umowy. Ważne jednak, aby obie strony podpisały dokument, co jest poświadczeniem tego, iż umowa została faktycznie zawarta.
Prawa i obowiązki
Zgodnie ze zmianami, które weszły w życia w 2021 roku, podmiot zlecający ma obowiązek zgłaszania umów o dzieło do ZUS (nie oznacza to jednak, że wykonawca ma opłacane składki emerytalne bądź zdrowotne). Podmioty mają na zgłoszenie 7 dni od momentu podpisania umowy. Opóźnienie lub brak zgłoszenia wiążą się z karą finansową, sięgającą 5 tys. złotych. Podmioty nie muszą tego robić w trzech przypadkach: gdy zawarły umowę z własnym pracownikiem (tj. osobą zatrudnioną na umowę o pracę), gdy wykonawca realizuje zadania dla tego samego pracodawcy, ale ma umowę podpisaną z innym podmiotem oraz gdy wykonawca jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą, jeśli dzieło jest ściśle powiązane z zakresem jego działania. Jeśli zlecenie dotyczy prac, w których występują czynniki zagrażające zdrowiu wykonawcy, to zlecający może zadecydować o konieczności przeprowadzenia stosownych bada lekarskich oraz szkolenia z zakresu BHP.
